Cesarz Septymiusz Sewer (145–211) – ten, który z armii uczynił wiodącą siłę w państwie

Łuk Septymiusza Sewera, Forum Romanum

Łuk Septymiusza Sewera, Forum Romanum

Kasjusz Dion, rzymski historyk, żyjący na przełomie II i III wieku i należący do grona zaufanych współpracowników cesarza, opisywał go jako mężczyznę o kręconych włosach, niskiego, ale silnego. Cechował go żywy temperament i trzeźwość umysłu, ale też wytrwałość i determinacja w osiąganiu celów. Ponoć, z powodu braków w wykształceniu, nie brał udziału w dyskusjach i zachowywał się w ich trakcie powściągliwie. Dla przyjaciół był oddany, dla wrogów – nieprzejednany

Łuk Septymiusza Sewera, Forum Romanum
Popiersie cesarza Septymiusza Sewera, Museo Nazionale, Palazzo Altemps
Głowa Septymiusza Sewera, Musei Vaticani
Portyk kościoła San Giorgio in Velabro, obok łuk Srebrników
Pozostałości świątyni Westy, Forum Romanum
Popiersie cesarza Septymiusza Sewera, Musei Capitolini
Widok Palatynu (kompleksu seweriańskiego) od strony Circus Maximus
Popiersie cesarza Septymiusza Sewera, Museo Ostiense, Ostia Antica
Cesarzowa Julia Domna, fragment, Museo Ostiense, Ostia Antica

Kasjusz Dion, rzymski historyk, żyjący na przełomie II i III wieku i należący do grona zaufanych współpracowników cesarza, opisywał go jako mężczyznę o kręconych włosach, niskiego, ale silnego. Cechował go żywy temperament i trzeźwość umysłu, ale też wytrwałość i determinacja w osiąganiu celów. Ponoć, z powodu braków w wykształceniu, nie brał udziału w dyskusjach i zachowywał się w ich trakcie powściągliwie. Dla przyjaciół był oddany, dla wrogów – nieprzejednany

      Głowa Septymiusza Sewera, Musei Vaticani

Dodać jeszcze należy, że był zdolnym żołnierzem i strategiem, niebojącym się niewygód, a trudy obozowego życia i długich przemarszów znosił dzielnie. Chętnie kreował się też na cesarza wojownika w stylu Marka Aureliusza. Nawet w ostatnich latach życia, gdy bardzo cierpiał na artretyzm, nie zrezygnował z wypraw wojennych. Prawie na łożu śmierci, w lektyce, gdyż inaczej nie był już w stanie podróżować, wyruszył na daleką Północ w celu zdobycia Szkocji. Tam też zmarł. 

Pochodził z północnej Afryki, urodził się w Leptis Magna (na terenie dzisiejszej Libii). Jego kariera przebiegała bez wielkich fajerwerków i nic nie wskazywało, że zajdzie aż tak daleko. A jednak, czując za sobą poparcie armii, o tron po zamordowanym cesarzu Kommodusie walczył zaciekle, aż wyeliminował wszystkich kontrkandydatów. Na armii oparł też całe swe osiemnastoletnie panowanie. Liczbę legionów zwielokrotnił do trzydziestu trzech, podobnie jak liczbę korpusów, do których żołnierzy rekrutowano głównie z prowincji wschodnich. Podwyższył żołnierski żołd z 300 do 500 denarów. Pozwolił też żołnierzom na małżeństwa i pobyt w domach z rodziną (zamiast koszar), jak i na posiadanie ziemi jeszcze w trakcie służby wojskowej. Tymi posunięciami zyskał sobie lojalność i wierność żołnierzy. One też były, w oczach współczesnych  historyków, jego największymi błędami. Zachwiał bowiem w ten sposób istniejącą do tej pory równowagę między władzą senatu, cesarza i wojskiem na rzecz ostatniej z tych sił, która od tej pory będzie decydującym graczem na arenie politycznej imperium rzymskiego przez długie dekady. 

Nic dziwnego, że wśród senatorów Septymiusz nie cieszył się popularnością. Ci odważni krytykowali jego wyprawy wojenne, schlebianie żołnierzom i związane z tym wydatki. Niewielu ich jednak było, gdyż sprzeciwianie się woli cesarza wielokrotnie skutkowało odsunięciem czy wręcz uśmierceniem krnąbrnych oponentów.

      Portyk kościoła San Giorgio in Velabro,
      obok łuk Srebrników

Waleczny cesarz nie zapominał też o własnej chwale. Nowymi budowlami starał się pozostawić ślady swego panowania na wieki. Sławić miały one jego imię i nową dynastię – Sewerów. Szczególną uwagę skierował przy tym na swe ojczyste miasto Leptis Magna. Ale i w Rzymie odnawiał i zdobił własnym nazwiskiem liczne budowle, o czym nie omieszkał uszczypliwie i bez dozy zrozumienia nadmienić wspomniany już Kasjusz Dion. Septymiusz odrestaurował pałac Flawiuszów (Domus Flavia) na Palatynie oraz wybudował na jego południowo-wschodnim zboczu tzw.  Septizonium, po którym jednak wszelki ślad zaginął.  Najprawdopodobniej był to rodzaj reprezentacyjnej, trójkondygnacyjnej budowli zdobionej fontannami i wyposażonej w kolumnowe hale. W ich środku znajdował się posąg cesarza jako Niezwyciężonego Boga Słońce (Sol Invictus), któremu towarzyszyły otaczające go planety. Ten rodzaj autokreacji związany był z głęboką wiarą cesarza w astrologię i wpływ konstelacji gwiezdnych na jego życie, jak również z jego sympatiami dla nowych, synkretycznych kultów, które zaczęły pojawiać się w imperium. Równocześnie Septymiusz zdecydowanie występował przeciwko religii żydowskiej, a przede wszystkim chrześcijańskiej. Za jego panowania zakazywano zgromadzeń wyznawców tych kultów i wzmożono represje przeciw tym zadenuncjowanym.

 

Po śmierci pierwszej żony drugą wybranką założyciela dynastii Sewerów została Julia Domna, kobieta o intelektualnych ambicjach, skupiająca na swoim dworze filozofów i literatów. Była matką Karakalli i Gety – następców i sukcesorów Septymiusza.

 

      Pozostałości świątyni Westy, Forum
      Romanum

Septymiusz Sewer jako jeden z nielicznych cesarzy tej epoki zmarł śmiercią naturalną, choć nieprzyjazne jego synowi plotki mówiły, że Karakalla w czasie ostatniej wyprawy wojennej wielokrotnie pragnął pozbyć się uciążliwego starca. Cesarz zmarł w wieku 65 lat w Eboracum (dzisiejszy York w Anglii). Synowie przewieźli jego prochy do Rzymu, gdzie złożono je z należytą czcią w mauzoleum Hadriana (zamek św. Anioła). Zaraz potem cesarz wyniesiony został przez senat w poczet bóstw. Wcześniej naznaczony na następcę syn Karakalla mógł bez najmniejszego problemu objąć władzę. Jednak pomimo wszelkich sprzyjających okoliczności nie był w stanie jej utrzymać. Najpierw nakazał zamordować swego brata, a kilka lat później równie skrytobójczo zginął on sam.

Zachowane obiekty w Rzymie powstałe w trakcie panowania Septymiusza Sewera:

  • Powiększenie pałacu cesarskiego na Palatynie i wysunięcie go na skraj wzgórza w kierunku Circus Maximus 
  • Budowa łuku triumfalnego Septymiusza Sewera na Forum Romanum 
  • Łuk Srebrników  (Arco degli Argentari) – łuk zbudowany przez handlarzy, dziś przylegający do kościoła San Giorgio in Velabro; wzniesiony został w 204  roku dla przypodobania się cesarzowi  i jego rodzinie 
  • Renowacja świątyni Westy (191) na Forum Romanum